Các đột biến ảnh hưởng đến sinh vật theo hai cách khác nhau. Đột biến gen là những thay đổi DNA được di truyền có thể được truyền lại cho thế hệ sau. Đột biến xôma là những thay đổi DNA có được sau khi sinh. Các đột biến có thể hữu ích, có hại hoặc không có gì khác biệt.
Đột biến gen chịu trách nhiệm cho quá trình tiến hóa. Chúng xảy ra trong các tế bào sinh sản (trứng và tinh trùng) và còn được gọi là đột biến dòng mầm. Những thay đổi này ảnh hưởng đến mọi tế bào cơ thể và tồn tại suốt đời.
Một số đột biến có lợi, chẳng hạn như khi một đột biến làm cho bướm đêm có màu sắc hòa hợp tốt hơn với môi trường của nó và giúp chúng tránh được các loài chim săn mồi. Đôi khi đột biến là vô hại, chẳng hạn như trường hợp mèo của Ernest Hemingway được sinh ra với các ngón chân thừa. Tuy nhiên, đột biến có thể gây ra các rối loạn nghiêm trọng như bệnh máu khó đông, bại não, bệnh Huntington và nhiều bệnh khác.
Các đột biến xôma thu được sau khi sinh ở các tế bào không sinh sản. Những thay đổi này chỉ xảy ra ở một số tế bào nhất định của cơ thể và có thể do sử dụng thuốc lá, bức xạ tia cực tím, vi rút, hóa chất và tuổi tác. Các đột biến mắc phải là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh ung thư.Con người trải qua nhiều đột biến soma trong suốt cuộc đời và cơ thể con người bình thường có thể sửa chữa hầu hết những thay đổi này. Đây là lý do tại sao chỉ có một cơ hội nhỏ của một đột biến gây ra ung thư. Nó thường mất nhiều đột biến trong suốt cuộc đời để gây ra ung thư. Đây là lý do tại sao người cao tuổi là nhóm có khả năng mắc ung thư cao nhất, vì họ có nhiều cơ hội hình thành các đột biến hơn.
