Một chất xúc tác làm tăng tốc độ phản ứng bằng cách tăng số lần va chạm thành công giữa các chất phản ứng. Trong một phản ứng điển hình, phần lớn các hạt không có đủ năng lượng để phản ứng, và do đó chúng đơn giản bật ra khỏi nhau. Chất xúc tác cung cấp một đường phản ứng thay thế với năng lượng kích hoạt thấp hơn, làm tăng số lượng các hạt có thể vượt qua rào cản đó và có một vụ va chạm thành công.
Đại học California-Davis giải thích chi tiết một cách ẩn dụ có thể làm cho quá trình này dễ hiểu hơn. Giả sử có hai thị trấn ở hai bên của một ngọn núi lớn, và cách duy nhất để mọi người đi từ thị trấn này sang thị trấn khác là đi qua ngọn núi. Chỉ những người có năng lượng cao nhất mới có thể vượt qua rào cản và đi từ thị trấn này sang thị trấn khác. Bây giờ, giả sử một đường hầm được cắt xuyên qua núi, cung cấp một con đường thay thế cho người dân để di chuyển từ thị trấn này sang thị trấn khác. Đường hầm là chất xúc tác vì nó cung cấp một tuyến đường năng lượng thấp hơn để cho phép nhiều người đi từ bên này sang bên kia. Quá trình này sử dụng một phương pháp khác để tạo ra kết quả mong muốn trong thời gian ngắn hơn nhưng không làm thay đổi rào cản ban đầu.
