Kim loại kiềm được sử dụng chủ yếu trong đèn hơi natri, muối ăn và đồng hồ nguyên tử. Kim loại kiềm có mức độ âm điện và năng lượng ion hóa thấp nhất và khác nhau về điểm sôi và điểm nóng chảy. Kim loại kiềm là một trong những kim loại dễ phản ứng nhất trong tất cả các kim loại, điều này làm cho chúng thích hợp cho các mục đích sử dụng cụ thể và hạn chế.
Kim loại kiềm bao gồm liti, natri, kali, rubidi, xêzi và franxi. Các kim loại này có bán kính nguyên tử lớn và thường bị mất electron trong các phản ứng. Chúng có kết cấu tương đối mềm nên dễ tạo khuôn, tạo hình và chia cắt cho các mục đích sử dụng khác nhau.
Kali là một thành phần của KCl, là một loại muối mà những người cần chế độ ăn ít natri có thể sử dụng thay thế cho muối ăn, NaCl. Sắc tố màu vàng của nguyên tố này làm cho kali trở nên hữu ích trong việc sản xuất các vật phẩm như thuốc nhuộm và pháo hoa. Lithi và rubidi là hai kim loại kiềm bổ sung rất hữu ích trong sản xuất pháo hoa và các loại pháo hoa khác. Điều này là do khi các muối liti bị đốt cháy sẽ tạo ra màu đỏ đậm, trong khi đốt cháy rubidi tạo ra màu tím. Lithium cũng hữu ích trong việc sản xuất pin lithium-ion có thể sạc lại để cung cấp năng lượng cho nhiều thiết bị điện tử. Một số vật dụng khác được làm bằng rubidi là thiết bị làm mát bằng laser, tế bào quang điện và ống chân không.
Xêzi và franxi cũng là các kim loại kiềm. Giống như rubidi, các đặc tính hóa học của xêzi khiến nó trở nên hữu ích trong sản xuất tế bào quang điện và ống chân không. Cesium cũng là một thành phần quan trọng trong nghiên cứu động cơ đẩy ion được sử dụng trong tàu vũ trụ. Tuy nhiên, Francium không có bất kỳ công dụng thực tế nào được biết đến vì kim loại kiềm này hiếm và không ổn định như thế nào.
Các kim loại kiềm chủ yếu xảy ra ở thể rắn ở nhiệt độ phòng nhưng có thể chuyển hóa thành chất lỏng, khí và hơi. Các kim loại này có nhiều màu sắc khác nhau nhưng nhìn chung tồn tại ở các sắc thái bạc và trắng khác nhau. Kim loại kiềm tồn tại ở dạng tinh khiết trong tự nhiên, nhưng chúng được sản xuất phổ biến hơn và kết hợp với các nguyên tố khác để tạo thành hợp kim.Kim loại kiềm phản ứng với một số nguyên tố khác, bao gồm halogen, nitơ và oxy. Khi kết hợp với halogen, kim loại kiềm có thể được thêm vào đèn neon và biển hiệu và được kết hợp với oxy để tạo thành các chất kim loại nhẹ. Đến lượt mình, những kim loại này được sử dụng để sản xuất các sản phẩm tiêu dùng và thương mại như ô tô, thép và xe đạp. Một số kim loại kiềm, chẳng hạn như natri và kali, là những chất dinh dưỡng quan trọng trong chế độ ăn uống và được tìm thấy trong vitamin tổng hợp và một số loại thực phẩm.
