Nếu một nghiên cứu khoa học được thực hiện trên nhân viên của một công ty để xem liệu việc thay đổi giờ làm việc của họ có ảnh hưởng đến năng suất hay không, thì hiệu ứng Hawthorne nói rằng năng suất của họ có thể thay đổi chỉ vì nghiên cứu đang được thực hiện chứ không phải do sự thay đổi trong giờ làm việc.
Ở cấp độ cơ bản nhất, hiệu ứng Hawthorne mô tả một hiện tượng trong đó mọi người sửa đổi hành vi của họ không phải vì ủng hộ hoặc không đồng ý với một thay đổi mà chỉ vì một thay đổi đã được thực hiện. Một nghiên cứu đã được thực hiện tại một nhà máy để khám phá liệu sự thay đổi về ánh sáng có ảnh hưởng đến năng suất hay không. Năng suất đã tăng lên nhưng chỉ vì sự chú ý ngày càng tăng do nghiên cứu. Ngay sau khi nghiên cứu kết thúc, năng suất lại giảm xuống. Trong ví dụ này, sự thay đổi về năng suất không liên quan gì đến ánh sáng mà là sự tồn tại của nghiên cứu ngay từ đầu.
